Kabinet overweegt nieuwe aanpak voor langdurig zieken

Het kabinet werkt aan plannen om het complexe uitkeringssysteem voor langdurig zieken te vereenvoudigen, na recente problemen met foutieve WIA-uitkeringen. Tienduizenden mensen kregen te hoge, te lage of verkeerd geïndexeerde uitkeringen, wat opnieuw de kwetsbaarheid van het huidige systeem blootlegt. De overheid wil nu overstappen naar een nieuw stelsel waarin langdurig zieken eerst proberen passend werk te vinden, voordat ze medisch worden gekeurd.

In het kort:

• Fouten in WIA-uitkeringen: Veel mensen kregen te hoge, te lage of verkeerd geïndexeerde uitkeringen.
• Medische keuringen uitgesteld: Eerst proberen passend werk te vinden, pas later een keuring door het UWV.
• Re-integratieuitkering: Na twee jaar ziekte volgt re-integratiebegeleiding in plaats van directe WIA-uitkering.
• Vakbond FNV bezorgd: Kritiek op rol van commerciële re-integratiebureaus en verschuiving van verantwoordelijkheid naar werknemers.

Focus op werkhervatting in plaats van directe uitkering

Het huidige systeem zorgt ervoor dat als je na twee jaar ziekte nog niet hersteld bent, je een WIA-uitkering moet aanvragen. Een verzekeringsarts van het UWV bepaalt dan of en in welke mate je arbeidsongeschikt bent. In het nieuwe plan zou dit anders worden. Na twee jaar loondoorbetaling door de werkgever (70% van het loon) volgt geen WIA-uitkering, maar een re-integratieuitkering. Vervolgens krijgt de langdurig zieke drie jaar de tijd om samen met een re-integratiebureau op zoek te gaan naar passend werk.

Pas als het na deze drie jaar niet lukt om weer aan het werk te gaan, volgt een medische keuring door een verzekeringsarts. Dit traject kan indien nodig met twee jaar worden verlengd. Door de keuring uit te stellen, hoopt het kabinet dat meer mensen binnen deze periode weer aan het werk kunnen, zonder dat een beoordeling van hun arbeidsongeschiktheid nodig is. Dit moet de druk op het UWV verlichten, dat te kampen heeft met lange wachttijden door een tekort aan keuringsartsen.

Eerlijker stelsel en re-integratiebureaus

Volgens de Octas-commissie, die werd opgericht om de knelpunten in het huidige systeem te onderzoeken, zou het nieuwe systeem eerlijker zijn. Iedereen, ongeacht het inkomen, zou recht hebben op een re-integratieuitkering. Daarnaast zouden re-integratiebureaus een centrale rol krijgen in het helpen van langdurig zieken om werk te vinden. Deze bureaus moeten ook werkgevers ondersteunen en motiveren om mensen met een re-integratieuitkering aan te nemen, iets waar veel bedrijven nu nog huiverig voor zijn vanwege de mogelijke risico’s.

Hoewel re-integratiebureaus al actief zijn, hoeven uitkeringsgerechtigden nu niet verplicht gebruik te maken van hun diensten. In de toekomst zou deze re-integratiebegeleiding een vast onderdeel worden van het traject voor langdurig zieken.

Bezorgdheid bij vakbond FNV

Vakbond FNV heeft echter grote zorgen over deze plannen. Volgens vicevoorzitter Kitty Jong gaan de vereenvoudigingen ten koste van arbeidsongeschikte mensen. “Het systeem wordt simpeler, maar over de rug van degenen die het hardst hulp nodig hebben,” stelt Jong. De vakbond vindt dat de nieuwe regels vooral gericht zijn op kostenbesparing en dat bestaande ongelijkheden binnen het systeem niet worden aangepakt.

Een ander kritiekpunt is de rol van commerciële re-integratiebureaus. FNV waarschuwt dat veel van deze bureaus vooral op winst gericht zijn, in plaats van het belang van de zieke werknemer. “We kennen genoeg slechte voorbeelden waarbij het belang van de werknemer niet voorop stond,” aldus Jong.

Daarnaast vreest de vakbond dat zieke werknemers onder druk komen te staan om werk te accepteren dat niet bij hen past, met als risico dat ze hun uitkering kwijtraken als blijkt dat ze volgens een keuringsarts wel zouden kunnen werken. De verantwoordelijkheid om werk te vinden zou volgens Jong te veel bij de arbeidsongeschikten zelf worden gelegd, terwijl werkgevers vaak terughoudend zijn om mensen met een ziekteverleden aan te nemen.

Hoewel het kabinet deze hervormingen heeft aangekondigd, zijn er nog geen definitieve knopen doorgehakt. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid laat weten dat de komende tijd wordt gekeken naar de exacte invulling van het nieuwe arbeidsongeschiktheidsstelsel. Politici en betrokken partijen volgen de ontwikkelingen op de voet, terwijl vakbonden zoals FNV blijven aandringen op meer bescherming voor arbeidsongeschikten. Het is duidelijk dat het nieuwe systeem, hoewel eenvoudiger, grote uitdagingen met zich meebrengt.

Bron: NOS